روغن موتور یکی از اجزای حیاتی در عملکرد صحیح موتور خودرو است. وظیفه روغن موتور، کاهش اصطکاک میان قطعات متحرک موتور، خنک کردن آن‌ها و جلوگیری از سایش است. به مرور زمان روغن موتور ممکن است دچار تغییرات شیمیایی شود و ویژگی‌های خود را از دست دهد که یکی از مهم‌ترین این تغییرات، “لجن شدن روغن موتور” است. لجن شدن روغن موتور نه تنها کارایی موتور را کاهش می‌دهد، بلکه می‌تواند آسیب‌های جدی به آن وارد کند. در این مقاله، به بررسی دلایل و علت لجن شدن روغن موتور و راهکارهای پیشگیری از این مشکل خواهیم پرداخت.
لجن شدن روغن موتور چیست؟
لجن شدن روغن موتور به فرآیندی اطلاق می‌شود که طی آن روغن موتور به دلیل تجمع ذرات معلق، آلودگی‌ها و تخریب شیمیایی، قوامی غلیظ و کدر پیدا می‌کند. این امر معمولاً به شکل یک ماده تاریک رنگ و چسبنده ظاهر می‌شود که معمولاً در کف کارتر روغن موتور یا در اجزای داخلی موتور مانند سوپاپ‌ها و سیلندرها جمع می‌شود.
لجن شدن روغن موتور می‌تواند به دلیل عواملی همچون استفاده از روغن بی‌کیفیت، سرویس نامناسب یا استفاده نادرست از خودرو بروز پیدا کند و تأثیرات منفی زیادی بر روی عمر موتور و کارایی آن خواهد گذاشت.
دلایل و علت لجن شدن روغن موتور
استفاده از روغن موتور بی‌کیفیت
یکی از اصلی‌ترین دلایل لجن شدن روغن موتور، استفاده از روغن‌های با کیفیت پایین است. روغن‌های موتور بی‌کیفیت معمولاً از مواد افزودنی مناسب برخوردار نیستند و قادر به تحمل دماهای بالا و شرایط سخت کاری موتور نمی‌باشند. این روغن‌ها سریع‌تر دچار اکسیداسیون و تجزیه می‌شوند که موجب تولید لجن و رسوبات در داخل موتور می‌شود.
عدم تعویض به موقع روغن موتور
روغن موتور پس از مدت زمانی مشخص و در اثر استفاده مکرر، خواص خود را از دست می‌دهد. تعویض روغن موتور به موقع برای حفظ کیفیت آن ضروری است. اگر روغن موتور به مدت طولانی در موتور باقی بماند، آلودگی‌ها و ذرات مختلفی که به مرور زمان در آن جمع می‌شود، باعث لجن شدن روغن خواهد شد.
دمای بالای موتور
عملکرد موتور در دمای بالا باعث می‌شود روغن موتور سریع‌تر اکسید شود و خواص خود را از دست بدهد. اکسیداسیون روغن موتور می‌تواند به تشکیل لجن‌ها و ذرات ریز منجر شود. بنابراین، دمای بالای موتور به‌ویژه در مواقع رانندگی طولانی‌مدت و فشار زیاد می‌تواند یکی از علت‌های لجن شدن روغن باشد.
موتورهای دارای سیستم تهویه نامناسب
در برخی از موتورهای قدیمی یا خودروهایی که به دلیل طراحی نادرست دارای سیستم تهویه ناکافی هستند، گازهای حاصل از احتراق می‌توانند وارد روغن موتور شوند. این گازها با ایجاد واکنش‌های شیمیایی می‌توانند باعث لجن شدن روغن و تولید ذرات معلق شوند.
کثیفی فیلتر روغن
فیلتر روغن وظیفه دارد تا آلودگی‌ها و ذرات ریز را از روغن موتور جدا کند. در صورتی که فیلتر روغن به موقع تعویض نشود یا کیفیت مناسبی نداشته باشد، ذرات اضافی به روغن منتقل شده و موجب کدر شدن و لجن شدن آن می‌شوند.
سوخت ناقص و آلودگی‌های ناشی از احتراق
اگر فرآیند احتراق در موتور به‌طور کامل انجام نشود، سوخت به‌طور ناقص مصرف می‌شود و برخی از محصولات جانبی آن وارد روغن موتور می‌شود. این آلودگی‌ها می‌توانند به تدریج سبب لجن شدن روغن شوند. همچنین اگر موتور دچار مشکلاتی مانند شمع‌های معیوب یا سیستم تزریق سوخت ناسالم باشد، این مشکل تشدید می‌شود.
رانندگی در شرایط سخت
رانندگی در شرایط سخت مانند ترافیک سنگین، رانندگی در دمای بالا، یا رانندگی با سرعت‌های غیرمعمول، فشار زیادی به موتور وارد می‌آورد. این فشار می‌تواند منجر به افزایش دمای موتور و روغن شده و در نتیجه، فرآیند اکسیداسیون و لجن شدن روغن را تسریع کند.
اثرات منفی لجن شدن روغن موتور
کاهش کارایی موتور
لجن شدن روغن موتور باعث می‌شود که این مایع نتواند وظایف خود را به‌خوبی انجام دهد. به طور خاص، روغن کدر و غلیظ قادر به روانکاری مناسب قطعات موتور نخواهد بود که این امر باعث افزایش اصطکاک و سایش قطعات می‌شود.
افزایش دمای موتور
با لجن شدن روغن موتور، انتقال حرارت از داخل موتور به بیرون کاهش می‌یابد و موتور به دمای بالاتری می‌رسد. این افزایش دما می‌تواند منجر به خرابی قطعات حساس موتور، از جمله پیستون‌ها و سوپاپ‌ها شود.
خرابی فیلتر روغن و سیستم روغن‌کاری
لجن شدن روغن موتور می‌تواند باعث انسداد فیلتر روغن شود. این انسداد موجب می‌شود که جریان روغن به قطعات موتور به درستی انجام نشود و به این ترتیب سیستم روغن‌کاری خودرو دچار مشکل شود.
کاهش عمر مفید موتور
اگر لجن شدن روغن موتور به موقع تشخیص داده نشود و مشکل برطرف نشود، موتور خودرو در معرض خطر آسیب‌های جدی قرار می‌گیرد. در نهایت این آسیب‌ها می‌توانند منجر به خرابی کامل موتور و هزینه‌های تعمیرات سنگین شوند.
راهکارهای پیشگیری از لجن شدن روغن موتور
انتخاب روغن موتور با کیفیت
استفاده از روغن‌های موتور با کیفیت بالا و استاندارد بسیار مهم است. این روغن‌ها معمولاً حاوی افزودنی‌های خاصی هستند که مانع از اکسیداسیون سریع و تشکیل لجن در داخل موتور می‌شوند. توصیه می‌شود روغن‌هایی که توسط سازندگان خودرو توصیه شده است را خریداری کنید.
بهترین روغن موتور برای ماشین های ایرانی
تعویض به موقع روغن موتور
برای جلوگیری از لجن شدن روغن، باید روغن موتور به صورت دوره‌ای تعویض شود. تعویض به موقع روغن نه تنها مانع از تخریب روغن می‌شود بلکه به موتور اجازه می‌دهد که به‌طور بهینه عمل کند. همچنین، هنگام تعویض روغن باید فیلتر روغن نیز تعویض شود.
استفاده از فیلتر روغن با کیفیت
استفاده از فیلتر روغن با کیفیت که قادر به فیلتر کردن ذرات معلق باشد، می‌تواند به پیشگیری از لجن شدن روغن کمک کند. فیلترهای روغن با کیفیت، آلودگی‌ها و ذرات ریز را از روغن جدا می‌کنند و این امر باعث حفظ سلامت روغن موتور می‌شود.
رعایت اصول رانندگی
برای پیشگیری از لجن شدن روغن موتور، بهتر است از رانندگی در شرایط سخت مانند ترافیک سنگین یا رانندگی طولانی‌مدت در دماهای بسیار بالا خودداری کنید. در این شرایط، روغن موتور به سرعت تجزیه می‌شود و لجن می‌سازد.
نظارت بر دمای موتور
مراقبت از دمای موتور و اطمینان از اینکه موتور دمای بهینه خود را حفظ می‌کند، می‌تواند به پیشگیری از لجن شدن روغن کمک کند. استفاده از سیستم‌های خنک‌کننده سالم و بررسی منظم دمای موتور به جلوگیری از بروز مشکلات کمک می‌کند.
تعمیرات و نگهداری دوره‌ای موتور
نگهداری و سرویس دوره‌ای موتور یکی از بهترین راه‌ها برای جلوگیری از بروز مشکلاتی مانند لجن شدن روغن است. با بررسی منظم سیستم‌های مختلف موتور از جمله سیستم تهویه، سیستم تزریق سوخت و شمع‌ها می‌توان از بروز مشکلات پیشگیرانه جلوگیری کرد.
نتیجه‌گیری
لجن شدن روغن موتور یک مشکل جدی است که می‌تواند به سرعت کارایی موتور را کاهش داده و باعث آسیب‌های جدی به آن شود. دلایل مختلفی از جمله استفاده از روغن بی‌کیفیت، عدم تعویض به موقع روغن، دمای بالای موتور، کثیفی فیلتر روغن و شرایط رانندگی نامناسب می‌توانند باعث این مشکل شوند. با رعایت نکات پیشگیرانه مانند انتخاب روغن موتور با کیفیت، تعویض به موقع روغن و فیلتر، نظارت بر دمای موتور و انجام تعمیرات دوره‌ای می‌توان از لجن شدن روغن موتور جلوگیری کرد و عمر موتور را افزایش داد.