روغن موتور به عنوان یکی از مهم‌ترین اجزای حیاتی خودرو، نقشی کلیدی در عملکرد و سلامت موتور ایفا می‌کند. این مایع ارزشمند با روانکاری قطعات داخلی موتور، از اصطکاک و سایش آن‌ها جلوگیری کرده و به حفظ دمای مناسب موتور کمک می‌کند. علاوه بر این، روغن موتور مانع از تجمع رسوبات و ذرات آلوده در موتور شده و به عملکرد بهینه و طولانی‌تر پیشرانه یاری می‌رساند. در واقع، انتخاب یک روغن موتور مناسب و باکیفیت، همانند تأمین سلامت قلب خودرو است و می‌تواند عمر مفید موتور را به طرز چشم‌گیری افزایش دهد.
در بازار امروز، انواع مختلفی از روغن‌های موتور وجود دارد که هر یک با توجه به نیازها و فناوری‌های مختلف خودروها، ویژگی‌ها و مزایای متفاوتی دارند. از روغن‌های مینرال ساده که برای موتورهای قدیمی و کاربردهای صنعتی مناسب‌اند، تا روغن‌های سنتتیک پیشرفته که با ترکیب‌های شیمیایی خاص و افزودنی‌های متنوع، برای خودروهای مدرن طراحی شده‌اند. با این تنوع گسترده، آگاهی از ویژگی‌ها و استانداردهای هر نوع روغن موتور اهمیت بسیاری پیدا کرده است.
این راهنمای جامع به شما کمک خواهد کرد تا انواع مختلف روغن موتور، ویژگی‌های آن‌ها و نحوه انتخاب روغن مناسب برای خودروی خود را بشناسید و با اطمینان از سلامت و عملکرد بهتر خودرویتان لذت ببرید.
روغن موتور چیست؟
روغن موتور، مایعی ضروری و محافظتی برای خودرو است که وظایف حیاتی متعددی را در سیستم پیشرانه بر عهده دارد. این مایع روان‌کننده با کاهش اصطکاک میان قطعات متحرک موتور، از سایش و آسیب آن‌ها جلوگیری کرده و به این ترتیب به عمر طولانی‌تر موتور کمک می‌کند. علاوه بر این، روغن موتور با جذب و پخش گرما، نقش مؤثری در تنظیم دمای موتور دارد و از گرم شدن بیش از حد آن جلوگیری می‌کند. همچنین، این مایع با جذب و دفع ذرات آلوده و رسوبات، مانع از ایجاد رسوب در بخش‌های مختلف موتور می‌شود و به پاکیزگی و کارایی بهتر موتور کمک می‌نماید.
در ساخت روغن موتور از ترکیبی از روغن پایه و افزودنی‌های شیمیایی مختلف استفاده می‌شود که هر یک به بهبود ویژگی‌های عملکردی و محافظتی آن کمک می‌کنند. به عنوان مثال، افزودنی‌های ضد خوردگی، ضد اکسیداسیون و مواد شوینده به حفظ سلامت و کارایی قطعات داخلی موتور کمک کرده و عملکرد آن را در شرایط سخت بهبود می‌بخشند. به طور کلی، انتخاب یک روغن موتور مناسب و تعویض به‌موقع آن از عوامل مهمی است که می‌تواند به افزایش عمر مفید خودرو و کاهش هزینه‌های نگهداری کمک کند.
وظیفه روغن موتور
روغن موتور وظایف مهم و متنوعی را بر عهده دارد که همگی به افزایش عمر و کارایی موتور خودرو کمک می‌کنند. اصلی‌ترین وظایف روغن موتور شامل روانکاری، خنک‌کاری، پاکسازی، و محافظت از قطعات موتور است. این وظایف به‌طور خلاصه عبارتند از:
- روانکاری: روغن موتور با تشکیل یک لایه روان‌کننده بین قطعات متحرک موتور، اصطکاک بین آن‌ها را کاهش می‌دهد. این کار باعث می‌شود تا قطعات بدون سایش شدید و آسیب‌پذیری، به‌صورت روان حرکت کنند و از سایش زودهنگام و خوردگی جلوگیری شود.
- خنک‌کاری: هنگام کارکردن موتور، قطعات داخلی آن دمای بسیار بالایی را تجربه می‌کنند. روغن موتور با جذب و انتقال گرمای ناشی از اصطکاک و احتراق، به خنک نگه‌داشتن موتور کمک کرده و مانع از گرمای بیش از حد و آسیب دیدن قطعات حساس می‌شود.
- پاکسازی و جلوگیری از رسوبات: ذرات ریز فلزی، گردوغبار و ترکیبات ناشی از احتراق می‌توانند درون موتور رسوب کنند و کارایی آن را کاهش دهند. روغن موتور با داشتن افزودنی‌های پاک‌کننده، این ذرات و آلاینده‌ها را در خود حل کرده و از تجمع رسوبات در قطعات موتور جلوگیری می‌کند.
- محافظت در برابر خوردگی و اکسیداسیون: قطعات موتور به دلیل تماس مداوم با حرارت و ترکیبات شیمیایی، مستعد زنگ‌زدگی و خوردگی هستند. روغن موتور با پوشاندن سطوح فلزی، از تماس آن‌ها با هوا و رطوبت جلوگیری کرده و مانع از خوردگی و زنگ‌زدگی می‌شود. برخی افزودنی‌های شیمیایی در روغن نیز باعث می‌شوند تا از اکسیداسیون و تجزیه سریع آن جلوگیری شود.
- آب‌بندی: روغن موتور با پر کردن فواصل و درزهای بین قطعات مختلف، به آب‌بندی موتور کمک می‌کند و از نشت گاز و سیالات دیگر جلوگیری می‌کند. این عملکرد آب‌بندی، به بهبود عملکرد موتور و افزایش بازدهی آن کمک می‌کند.
با توجه به این وظایف، انتخاب و تعویض به‌موقع روغن موتور نقش بسیار مهمی در حفظ سلامت موتور و افزایش عمر مفید خودرو دارد.
انواع روغن موتور
روغن مینرال
روغن موتور مینرال، که به عنوان روغن پایه معدنی یا روغن ارگانیک نیز شناخته می‌شود، یکی از ساده‌ترین انواع روغن موتور است که مستقیماً از پالایش نفت خام به دست می‌آید. این نوع روغن به دلیل ماهیت طبیعی خود و نبود افزودنی‌های پیچیده، بیشتر به عنوان گزینه‌ای پایه در بازار روغن موتور معرفی می‌شود. روغن مینرال می‌تواند به صورت تک درجه یا چند درجه باشد، به این معنا که عملکرد آن ممکن است در دماهای متفاوت دچار تغییرات شود. برخلاف روغن‌های سنتتیک و نیمه‌سنتتیک که با افزودنی‌ها و فرایندهای شیمیایی تقویت شده‌اند، روغن مینرال به‌طور طبیعی ساده‌تر و ارزان‌تر است و بیشتر برای موتورهای قدیمی‌تر که نیاز به عملکرد پیچیده‌ای ندارند توصیه می‌شود. با این حال، روغن‌های مینرال از نظر محافظت و دوام به سطح روغن‌های پیشرفته نمی‌رسند و برای شرایط سخت یا موتورهای با نیازهای عملکردی بالا مناسب نیستند. این روغن‌ها معمولاً در دوره‌های تعویض کوتاه‌تری به کار گرفته می‌شوند و به‌ویژه در موتورهای سبک و متوسط کاربرد دارند.
روغن نیمه سنتتیک
روغن نیمه سنتتیک ترکیبی است از روغن مینرال و برخی افزودنی‌های شیمیایی، که آن را به گزینه‌ای میان روغن‌های مینرال و روغن‌های تمام سنتتیک تبدیل کرده است. این روغن از نظر عملکردی به روغن‌های سنتتیک نزدیک‌تر است و نسبت به روغن‌های مینرال، توانایی و پایداری بیشتری در دماهای بالا و شرایط سخت کاری ارائه می‌دهد. افزودنی‌های به‌کاررفته در روغن نیمه سنتتیک، باعث افزایش مقاومت آن در برابر حرارت و اصطکاک شده و موجب می‌شود که موتور در دورهای بالا و فشار زیاد، عملکردی پایدارتر و طولانی‌تری داشته باشد. این نوع روغن، گزینه‌ای ایده‌آل برای کسانی است که به دنبال حفظ کیفیت و کارایی موتور خود هستند، بدون اینکه هزینه بالای روغن‌های تمام سنتتیک را بپردازند. همچنین، روغن نیمه سنتتیک به کاهش رسوبات و کاهش مصرف سوخت کمک می‌کند و گزینه مناسبی برای خودروهایی است که به طور مداوم در شرایط رانندگی متغیر، مانند ترافیک شهری و بزرگراه‌ها، به‌کار گرفته می‌شوند.
روغن سنتتیک
روغن سنتتیک یکی از پیشرفته‌ترین انواع روغن موتور است که برخلاف روغن‌های مینرال، از پالایش مستقیم نفت خام به دست نمی‌آید، بلکه طی فرآیندهای شیمیایی پیچیده با ترکیب دقیق هیدروکربن‌ها و افزودنی‌های خاص تولید می‌شود. این روغن به طور ویژه طراحی شده تا در تمامی شرایط، از دماهای بسیار پایین تا دماهای بسیار بالا، پایداری و عملکرد برتر خود را حفظ کند. افزودنی‌هایی که به روغن سنتتیک اضافه می‌شوند، به‌طور قابل‌توجهی کارایی آن را افزایش می‌دهند؛ از جمله خاصیت ضد خوردگی، مقاومت در برابر اکسیداسیون، کاهش تبخیر، و بهبود چسبندگی و روانکاری، که همگی به طول عمر بیشتر روغن و محافظت بیشتر از موتور کمک می‌کنند. روغن سنتتیک همچنین به راحتی در مجاری کوچک موتور جریان می‌یابد و از ایجاد رسوبات جلوگیری می‌کند، که این ویژگی‌ها آن را به بهترین انتخاب برای خودروهایی با موتورهای پیشرفته و حساس تبدیل کرده است. گرچه قیمت روغن سنتتیک بالاتر از سایر انواع روغن است، اما در ازای هزینه بالاتر، محافظت بیشتری از موتور ارائه داده و مصرف سوخت و هزینه‌های تعمیر و نگهداری را کاهش می‌دهد.
روغن فلاشینگ
روغن فلاشینگ نوعی روغن خاص است که برخلاف روغن‌های معمولی، هدف آن روانکاری موتور نیست بلکه برای پاکسازی کامل سیستم موتور به‌کار می‌رود. این روغن زمانی استفاده می‌شود که موتور به دلیل انباشت رسوبات، لجن و آلودگی‌های مختلف نیاز به شست‌وشو داشته باشد. همچنین در زمان تعویض نوع روغن موتور از مینرال به نیمه‌سنتتیک یا تمام‌سنتتیک، روغن فلاش به تخلیه کامل بقایای روغن قبلی از داخل موتور کمک می‌کند و از هرگونه تداخل روغنی جلوگیری می‌کند. پس از افزودن روغن فلاشینگ به موتور، پیشرانه باید حدود ۵ تا ۱۵ دقیقه در حالت درجا کار کند تا این روغن بتواند تمامی آلودگی‌ها را از سطوح داخلی موتور جدا کند. سپس کل روغن فلاشینگ باید به‌طور کامل تخلیه شود. استفاده از روغن فلاشینگ به‌خصوص در مواقعی که موتور نیاز به تمیزکاری جدی دارد، توصیه می‌شود و بهتر است این کار تحت نظر کارشناس یا مکانیک ماهری انجام گیرد تا از آسیب احتمالی به موتور جلوگیری شود و کارایی آن بهینه شود.
روغن موتور تک درجه
روغن موتور تک درجه، که به عنوان روغن مونو گرید نیز شناخته می‌شود، نوعی روغن با یک گرانروی ثابت است که میزان سفتی و مقاومت آن در برابر جاری‌شدن را نشان می‌دهد. گرانروی، که به صورت عموم به‌عنوان درجه روغن نیز نامیده می‌شود، نقش مهمی در تعیین عملکرد و محافظت از موتور دارد. روغن‌های تک درجه معمولاً دارای گرانروی بین ۱۰ تا ۵۰ هستند و فقط در یک محدوده دما عملکرد دارند، به این معنا که در تغییرات دمایی شدید کارایی خود را حفظ نمی‌کنند. این روغن‌ها برای موتورهای دوزمانه و پیشرانه‌های قدیمی، و همچنین موتورهای صنعتی ساده مانند موتور سم‌پاش، موتور آب، ژنراتورهای کوچک و تجهیزات کشاورزی مناسب هستند که نیاز به کار در شرایط دمایی متغیر ندارند. روغن‌های تک درجه به دلیل ساختار ساده‌تر خود، معمولاً برای محیط‌های با دمای پایدار توصیه می‌شوند و در مقایسه با روغن‌های چند درجه‌ای که عملکرد بهتری در دماهای مختلف دارند، هزینه کمتری دارند.
روغن موتور چند درجه ای
روغن موتور چند درجه‌ای نوعی روغن است که برای کارکرد در بازه‌های دمایی مختلف طراحی شده است و به همین دلیل می‌تواند در طول تغییرات دمایی موتور، گرانروی خود را در حد مطلوبی حفظ کند. این ویژگی باعث می‌شود که روغن در شرایط مختلف، به مقدار مناسبی سفت یا روان باشد و از کاهش کارایی در روانکاری جلوگیری کند. این نوع روغن‌ها به ویژه برای موتورهایی که تحت شرایط متغیر دمایی کار می‌کنند مناسب هستند، زیرا در حین کارکرد موتور، با تغییر دما، روغن همچنان می‌تواند به روانکاری قطعات داخلی ادامه دهد و از فرسودگی آن‌ها جلوگیری کند. برای نشان دادن میزان مقاومت گرانروی در دماهای مختلف، از دو عدد در دو طرف حرف “W” استفاده می‌شود؛ عدد قبل از “W” بیانگر گرانروی در دماهای سرد و عدد بعد از “W” نشان‌دهنده گرانروی در دماهای بالا است. به عنوان مثال، روغن‌هایی با درجه 5W30 یا 10W40 می‌توانند در دماهای پایین به خوبی جریان یابند و در دماهای بالا از کارایی و حفاظت مطلوبی برخوردار باشند.
بهترین مدل روغن موتور موجود در بازار
انتخاب روغن موتور مناسب برای خودرو، نقشی اساسی در عملکرد بهینه و افزایش عمر موتور دارد. روغن‌های موتور به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند: مینرال (معدنی)، نیمه‌سنتتیک و تمام‌سنتتیک. روغن‌های مینرال از پالایش نفت خام به دست می‌آیند و برای موتورهای قدیمی‌تر مناسب‌اند. روغن‌های نیمه‌سنتتیک ترکیبی از روغن‌های مینرال و سنتتیک هستند و تعادلی بین قیمت و کیفیت ارائه می‌دهند. روغن‌های تمام‌سنتتیک با استفاده از فرآیندهای شیمیایی پیشرفته تولید می‌شوند و بالاترین سطح حفاظت و عملکرد را فراهم می‌کنند.
در بازار ایران، برندهای متعددی از روغن موتور موجود است که هر یک ویژگی‌ها و مزایای خاص خود را دارند. یکی از برندهای معتبر و با کیفیت، روغن موتور «فلودی فای» است. این روغن با استفاده از مواد افزودنی معتبر و تکنولوژی پیشرفته، عملکرد عالی در دماهای بالا و شرایط سخت کاری ارائه می‌دهد. به‌عنوان مثال، روغن موتور فلودی فای 5W40 SN با استفاده از مواد افزودنی معتبر و روغن پایه تمام‌سنتتیک طراحی و فرموله شده است و برای خودروهای تولیدی سال 2009 به بعد، به‌ویژه مدل‌های توربوشارژ، مناسب است.
همچنین، روغن موتور فلودی فای 20W50 SL یک روغن بنزینی معدنی با عملکرد عالی است که برای روانکاری خودروهای با طراحی موتور سال 2002 و بعد از آن پیشنهاد می‌شود.
با توجه به کیفیت بالا و تطابق با استانداردهای بین‌المللی، روغن موتور فلودی فای می‌تواند گزینه‌ای مناسب برای حفظ و بهبود عملکرد موتور خودروی شما باشد.
ویژگی های روغن موتور مناسب
1. مطابقت گرانروی روغن با توصیه خودروساز
روغن موتور مناسب باید از نظر گرانروی یا ویسکوزیته، با توصیه‌های خودروساز هماهنگی داشته باشد. گرانروی روغن موتور بیانگر مقاومت آن در برابر جاری‌شدن در دماهای مختلف است و استفاده از روغنی که ویسکوزیته مناسبی دارد، کمک می‌کند تا قطعات موتور در شرایط مختلف به درستی روانکاری شوند. برای مثال، روغن‌هایی با گرانروی پایین‌تر در دماهای پایین‌تر بهتر جریان می‌یابند و از ساییدگی قطعات جلوگیری می‌کنند، در حالی که روغن‌های با گرانروی بالا مقاومت بیشتری در دماهای بالا دارند. انتخاب روغنی با گرانروی مناسب، طول عمر موتور و قطعات آن را افزایش می‌دهد و از مشکلات ناشی از کاهش یا افزایش بیش از حد ویسکوزیته جلوگیری می‌کند.
2. استاندارد کیفیت API مطابق با توصیه سازنده
کیفیت روغن موتور توسط استاندارد API تعیین می‌شود و این استاندارد نشان‌دهنده سطح کیفی و عملکرد روغن در شرایط مختلف است. استفاده از روغنی که با استاندارد API سازنده خودرو مطابقت داشته باشد، تضمین می‌کند که روغن مورد استفاده توانایی محافظت از موتور و کارکرد مناسب در شرایط مختلف را دارد. API دارای سطوح مختلفی است که برای انواع موتورهای قدیمی و جدید طراحی شده‌اند. با رعایت این استاندارد، به‌ویژه در موتورهای پیشرفته امروزی، از آسیب‌های ناشی از عدم تطابق روغن با الزامات موتور جلوگیری کرده و عمر مفید خودرو افزایش می‌یابد.
3. رعایت دقیق حجم استاندارد روغن
رعایت حجم استاندارد روغن موتور اهمیت زیادی دارد، چراکه ریختن روغن بیش از حد می‌تواند به قطعات موتور آسیب برساند و باعث افزایش فشار داخل موتور شود، در حالی که کمبود روغن، روانکاری را مختل کرده و باعث فرسودگی سریع‌تر قطعات می‌شود. بهتر است هنگام افزودن روغن به موتور، به‌طور دقیق از میزان استاندارد تعیین‌شده توسط سازنده پیروی کنیم. استفاده از حجم مناسب روغن، علاوه بر روانکاری بهتر، به جلوگیری از مشکلاتی مانند کاهش کارایی موتور و افزایش مصرف سوخت کمک می‌کند.
4. تعویض فیلتر روغن هم‌زمان با تعویض روغن
بهتر است در هر دو بار تعویض روغن، فیلتر روغن نیز تعویض شود، زیرا فیلتر کثیف می‌تواند باعث کاهش کیفیت روانکاری و مسدود شدن مجاری عبور روغن در موتور شود. فیلتر وظیفه دارد تا ناخالصی‌ها و ذرات معلق را از روغن جدا کند و به همین دلیل، پس از مدتی استفاده، کارایی آن کاهش می‌یابد. برخی خودروسازان ممکن است با توجه به فناوری و نوع موتور، دستورالعمل خاصی برای تعویض فیلتر ارائه دهند. تعویض به‌موقع فیلتر روغن، نه‌تنها از خرابی موتور جلوگیری می‌کند بلکه موجب افزایش عمر مفید قطعات و کاهش مصرف سوخت نیز می‌شود.
5. استفاده از روغن‌های معتبر و خرید از مراکز مجاز
استفاده از روغن موتورهای باکیفیت و معتبر، برای حفظ سلامت موتور و عملکرد بهینه آن ضروری است. انتخاب روغن از برندهای شناخته‌شده و خرید از مراکز مجاز، شما را از خطر روغن‌های تقلبی که می‌توانند به موتور خودرو آسیب جدی وارد کنند، محافظت می‌کند. روغن‌های بی‌کیفیت یا تقلبی، نه‌تنها نمی‌توانند نیازهای موتور را برآورده کنند، بلکه باعث خرابی و افزایش هزینه‌های تعمیر می‌شوند. مراکز معتبر، تضمین کیفیت روغن و اطمینان از اصالت محصول را برای شما فراهم می‌کنند.
6. انتخاب نوع مناسب روغن: مینرال، نیمه‌سنتتیک یا سنتتیک
نوع روغن مورداستفاده باید با توصیه سازنده خودرو سازگار باشد. هر نوع روغن، شامل مینرال، نیمه‌سنتتیک و تمام‌سنتتیک، ویژگی‌ها و کارایی خاص خود را دارد و انتخاب اشتباه آن می‌تواند بر عملکرد موتور تأثیر منفی بگذارد. روغن‌های مینرال برای موتورهای قدیمی‌تر مناسب‌اند، در حالی که روغن‌های نیمه‌سنتتیک و تمام‌سنتتیک برای موتورهای جدید و پیشرفته توصیه می‌شوند. پیروی از نوع خاصی از روغن مطابق با نیاز خودرو، از آسیب به قطعات داخلی موتور جلوگیری می‌کند و عملکرد روان موتور را تضمین می‌کند.
7. افزایش کیفیت روغن و تاثیر آن بر عملکرد موتور
استفاده از روغن با کیفیت بالاتر نسبت به نیازهای اولیه موتور می‌تواند به بهبود عملکرد و کاهش مصرف سوخت کمک کند، اما کاهش کیفیت روغن، تأثیرات منفی و جدی بر کارایی و طول عمر موتور خواهد داشت. موتورهای پیشرفته امروزی که دارای پیچیدگی‌های فنی بالایی هستند، نیازمند روغنی با استاندارد و کیفیت بالا هستند و کاهش کیفیت روغن می‌تواند مشکلاتی جدی ایجاد کند. برای خودروهای ساده‌تر و قدیمی، ارتقاء روغن به نوع نیمه‌سنتتیک یا تمام‌سنتتیک ممکن است ضرورتی نداشته باشد و بهتر است به‌جای این کار، روغن را در بازه‌های زمانی کوتاه‌تری تعویض کنیم.
8. استفاده از روغن‌هایی با طول عمر و کارکرد بیشتر برای کاهش هزینه
در صورتی که روغن موتوری با قابلیت کارکرد طولانی‌تر توسط سازنده تأیید شده باشد، استفاده از این نوع روغن می‌تواند در کاهش هزینه‌ها مؤثر باشد. برخی روغن‌ها به دلیل داشتن افزودنی‌های ویژه و طراحی خاص، می‌توانند مدت زمان بیشتری در موتور باقی بمانند بدون اینکه کیفیت خود را از دست بدهند. استفاده از روغن‌هایی با طول عمر بیشتر، به شما امکان می‌دهد تعداد دفعات تعویض روغن را کاهش داده و در عین حال، از عملکرد بهینه موتور اطمینان حاصل کنید، که این موضوع به ویژه برای افرادی که مسافت‌های طولانی طی می‌کنند، اهمیت دارد.
زمان تعویض روغن موتور
زمان تعویض روغن موتور به عوامل مختلفی از جمله نوع روغن، مدل خودرو، نوع موتور، شرایط رانندگی و توصیه‌های سازنده خودرو بستگی دارد. به طور کلی، تعویض روغن موتور در بازه‌های زمانی زیر توصیه می‌شود:
- براساس مسافت طی‌شده: بیشتر خودروهای مدرن توصیه می‌کنند روغن موتور هر ۵۰۰۰ تا ۱۰,۰۰۰ کیلومتر تعویض شود. خودروهای جدید با موتورهای پیشرفته و روغن‌های سنتتیک ممکن است بازه‌های تعویض طولانی‌تری داشته باشند، مثلاً هر ۱۵,۰۰۰ کیلومتر.
- براساس زمان: حتی اگر خودرو شما به مسافت توصیه‌شده نرسیده است، معمولاً توصیه می‌شود هر ۶ تا ۱۲ ماه یک‌بار روغن را تعویض کنید. روغن موتور با گذشت زمان به دلیل اکسیداسیون و جذب ذرات کثیف، کارایی خود را از دست می‌دهد.
- شرایط رانندگی خاص: رانندگی در شرایط دشوار مانند ترافیک سنگین، مسیرهای کوهستانی، دمای بالا یا پایین و یا جاده‌های خاکی و ناهموار، عمر روغن را کاهش می‌دهد. در این حالت‌ها، بهتر است روغن موتور در فواصل کوتاه‌تر، مثلاً هر ۴۰۰۰ تا ۵۰۰۰ کیلومتر تعویض شود.
- نوع روغن موتور: روغن‌های سنتتیک نسبت به روغن‌های مینرال و نیمه‌سنتتیک دوام بیشتری دارند و می‌توانند بازه‌های طولانی‌تری را بدون نیاز به تعویض بگذرانند. برخی روغن‌های سنتتیک برای ۱۰,۰۰۰ تا ۱۵,۰۰۰ کیلومتر قابل استفاده هستند، اما باز هم شرایط رانندگی می‌تواند روی این عدد تأثیر بگذارد.
نحوه تعویض روغن موتور
برای تعویض روغن موتور، ابتدا خودرو را روی سطحی کاملاً صاف و بدون شیب پارک کنید و مطمئن شوید که پیشرانه خاموش و به مدت حداقل پنج دقیقه سرد شده است تا دمای روغن کاهش یابد. سپس کاپوت خودرو را باز کنید و گیج یا میله تراز روغن را بیرون بکشید و با پارچه‌ای تمیز آن را پاک کنید تا سطح روغن را دقیق‌تر بررسی کنید. میله تراز را دوباره به آرامی تا انتها درون مخزن روغن فرو کنید و سپس خارج کنید. سطح روغن باید بین خطوط مشخص‌شده روی میله تراز (بین حداقل و حداکثر) قرار داشته باشد؛ اگر سطح روغن به خط پایین نزدیک باشد، باید روغن بیشتری اضافه کنید.
برای افزودن روغن، درپوش مخزن روغن را باز کنید و به‌آرامی مقداری روغن جدید اضافه کنید، سپس منتظر بمانید تا روغن به کارتل موتور برسد و دوباره سطح روغن را بسنجید. مراقب باشید که روغن را بیش از حد لازم اضافه نکنید، زیرا ممکن است باعث افزایش فشار و آسیب به موتور شود. پس از اتمام کار، مطمئن شوید که درپوش مخزن روغن به‌درستی بسته شده و هیچ نشتی از سیستم روانکاری مشاهده نمی‌شود.
استانداردهای روغن موتور
استانداردهای تعیین‌شده برای روغن موتور نقش مهمی در طبقه‌بندی و انتخاب مناسب‌ترین نوع روغن برای انواع موتورهای خودرو دارند. مهم‌ترین این استانداردها، استاندارد API است که کیفیت و عملکرد روغن را ارزیابی می‌کند و نشان‌دهنده توانایی روغن در محافظت از موتور، بهبود روانکاری و کاهش سایش قطعات است. این استاندارد توسط انجمن نفت آمریکا تدوین شده و برای موتورهای بنزینی و دیزلی دسته‌بندی‌های متنوعی دارد، که با استفاده از حروف و اعداد خاص مانند API SN برای موتورهای بنزینی و API CJ-4 برای موتورهای دیزلی مشخص می‌شود.
علاوه بر این، استاندارد گرانروی که با عدد و حروف مشخص می‌شود (مانند 10W40)، میزان مقاومت روغن در برابر جاری‌شدن در دماهای مختلف را نشان می‌دهد و به رانندگان کمک می‌کند روغنی را انتخاب کنند که در دمای محیطی و شرایط کاری موتورشان مناسب باشد.
شرکت‌های خودروسازی بزرگ نیز گاهی استانداردهای اختصاصی خود را برای روغن‌های توصیه‌شده ارائه می‌دهند، که برای موتورهای خاص طراحی شده و کیفیت و عملکرد بهینه را تضمین می‌کند. رعایت این استانداردها تضمین می‌کند که موتور خودرو بهترین عملکرد را داشته و دچار آسیب‌های ناشی از استفاده نادرست از روغن نخواهد شد.
استانداردهای ACEA
استاندارد ACEA یکی از معیارهای مهم برای ارزیابی کیفیت روغن موتور در اروپا است که توسط انجمن خودروسازان اروپایی تعریف شده و روغن‌ها را بر اساس نوع کاربرد و نوع موتور خودرو دسته‌بندی می‌کند. در این استاندارد، حرف **A** نشان‌دهنده روغن‌هایی است که برای موتورهای بنزینی مناسب هستند. حرف **B** به خودروهای سواری دیزلی اختصاص دارد که نیاز به روغن خاصی دارند تا عملکرد بهتری داشته باشند. حرف **C** برای روغن‌هایی است که مخصوص خودروهای دیزلی مجهز به فیلتر ذرات طراحی شده‌اند و برای کاهش انتشار آلاینده‌ها به کار می‌روند. همچنین، حرف **E** نمایانگر روغن‌های مورد استفاده در خودروهای دیزل سنگین است که نیاز به روانکاری قوی‌تر و دوام بالاتر دارند. این دسته‌بندی‌ها به رانندگان کمک می‌کند تا با انتخاب روغن مناسب بر اساس نوع موتور و نیاز خودرو، از عملکرد بهینه و افزایش عمر مفید پیشرانه اطمینان حاصل کنند.
استاندارد API
استاندارد API یکی از معتبرترین معیارها برای ارزیابی کیفیت روغن موتور است که توسط موسسه American Petroleum Institute (موسسه نفت آمریکا) تدوین شده و به رانندگان کمک می‌کند روغن مناسب را برای موتورهای دیزلی و بنزینی انتخاب کنند. این استاندارد برای موتورهای بنزینی با حرف S (Service) و برای موتورهای دیزلی با حرف C (Commercial) مشخص می‌شود. در دسته‌بندی روغن‌های بنزینی، رده‌بندی با حرف A (نشان‌دهنده ساده‌ترین نوع روغن) آغاز می‌شود و با پیشرفت فناوری به استانداردهای بالاتر، همچون SN Plus و SP رسیده است که محافظت بهتری در برابر سایش و رسوبات ارائه می‌دهند. برای موتورهای دیزلی، API با حرف C شروع می‌شود و به ترتیب حروف پیش می‌رود، مثلاً CJ-4 و CK-4، که این روغن‌ها برای شرایط کاری سنگین و افزایش دوام موتور طراحی شده‌اند. رعایت استاندارد API تضمین می‌کند که روغن مورد استفاده با نیازهای موتور سازگار بوده و از آن به‌طور مؤثر محافظت می‌کند.
استاندارد گرانروی
استاندارد گرانروی (ویسکوزیته) یکی از مهم‌ترین شاخص‌ها برای ارزیابی قابلیت روانی و جاری شدن روغن موتور است. این استاندارد نشان می‌دهد که روغن در شرایط مختلف دما، چقدر روان یا سفت خواهد بود و در واقع به میزان مقاومت روغن در برابر جریان اشاره دارد. گرانروی روغن از اعداد پایین‌تر مانند صفر برای روغن‌های بسیار روان شروع شده و تا عدد ۶۰ برای روغن‌های سفت‌تر ادامه می‌یابد. در روغن‌های چند درجه‌ای یا مالتی گرید، که به‌عنوان روغن‌های چهار فصل نیز شناخته می‌شوند، برای نمایش گرانروی از دو عدد استفاده می‌شود، مانند 5W-30؛ عدد قبل از حرف W (که مخفف Winter است) نشان‌دهنده ویسکوزیته در دماهای سرد و عدد دوم نشان‌دهنده ویسکوزیته در دماهای بالا و کارکردهای سنگین است. این ترکیب گرانروی، باعث می‌شود که روغن بتواند در دماهای مختلف عملکرد مناسبی داشته باشد و موتور را در شرایط آب و هوایی سرد و گرم به طور بهینه محافظت کند.
دلایل خراب شدن روغن موتور
خراب شدن روغن موتور به دلایل مختلفی اتفاق می‌افتد و می‌تواند به کاهش کارایی و حتی آسیب به موتور منجر شود. برخی از مهم‌ترین دلایل خراب شدن روغن موتور عبارتند از:
- افزایش دما و حرارت موتور: یکی از دلایل اصلی کاهش کیفیت روغن موتور، گرمای بالای تولیدشده در موتور است. این گرما می‌تواند باعث اکسیداسیون روغن شده و کارایی آن را کاهش دهد، به طوری که روغن خاصیت روانکاری خود را از دست می‌دهد و در برابر سایش محافظت لازم را فراهم نمی‌کند.
- نفوذ ذرات و آلودگی‌ها: ورود ذرات گرد و غبار، فلزات ریز و آلودگی‌های مختلف به سیستم روغن موتور از طریق فیلترهای فرسوده یا آسیب‌دیده، باعث تشکیل رسوبات در روغن و کاهش کیفیت آن می‌شود. این آلودگی‌ها باعث می‌شوند روغن خاصیت روانکاری خود را از دست بدهد و قطعات موتور دچار ساییدگی شوند.
- رطوبت و آب: نفوذ آب به داخل روغن موتور می‌تواند موجب تشکیل اسیدها و زنگ‌زدگی قطعات داخلی موتور شود. این مسئله خصوصاً در مناطق مرطوب و شرایط جوی خاص بیشتر رخ می‌دهد و منجر به کاهش کارایی روغن می‌شود.
- سوخت ناقص و آلاینده‌ها: احتراق ناقص در موتور ممکن است باعث ورود مواد ناشی از احتراق، مانند کربن و اسیدها، به روغن شود. این آلاینده‌ها می‌توانند ساختار شیمیایی روغن را تخریب کنند و باعث از دست دادن خواص اصلی روغن شوند.
- عدم تعویض به موقع روغن: استفاده از روغن کهنه و تعویض نکردن آن به موقع، باعث می‌شود روغن به مرور زمان خراب شده و کارایی خود را از دست بدهد. روغن موتور کهنه نمی‌تواند محافظت لازم را از قطعات موتور انجام دهد و می‌تواند باعث افزایش مصرف سوخت و آسیب‌های جدی به موتور شود.
رعایت تعویض منظم روغن، استفاده از روغن با کیفیت و کنترل آلودگی‌های محیطی از جمله عواملی هستند که می‌توانند از خراب شدن زودهنگام روغن موتور جلوگیری کنند و باعث افزایش طول عمر موتور شوند.